Oyunun her yaştan insan için bir eğlence kaynağı olduğunu hemen herkes biliyor. Ancak özellikle yaşamın ilk yıllarında oynanan oyunun çocuk gelişiminde oldukça önemli bir rol oynadığını biliyor muydunuz?
Bunun nedeni, çocuklarımızın çevrelerini keşfetmeleri ve tanımları için en etkin yolun oyun olmasıdır. Oyun sırasında bir çocuğun edindiği deneyimler, gelişmekte olan beyinlerini uyarır, nöronlar arasındaki bağlantıların oluşumuna yardımcı olur(1). Yani oyun ile elde edilen erken deneyimler, çocuğun bilişsel, fiziksel, sosyal ve duygusal gelişimini destekler ve gelecek yıllara hazırlar(2). Haydi bu alanlara bir göz atalım.
Oyun ve Motor Gelişim
Bebekler emeklediğinde, nesneleri attığında, oturduğunda veya çocuklar koştuğunda, zıpladığında ve saklambaç gibi oyunlar oynadığında kaba motor becerileri gelişir çünkü bunlar vücudumuzdaki büyük kasları kullanmayı gerektiren hareketlerdir. Ayrıca doğası gereği minik elleri çalıştıran oyunlar, ince motor becerileri geliştirdiği için, bir başka deyişle çocuğun el ve parmak kaslarını kullanarak gerçekleştirdiği becerilerin geliştirdiği için son derece önemlidir. Bu kasların gelişimi, günlük becerilerin (beslenme, giyinme vb.) vazgeçilmezi olmakla beraber, kalem tutma ve yazı yazma gibi akademik becerileri gerçekleştirmek için gereklidir. Yani, erken çocukluk döneminde ince motor becerilerini desteklemek, gelecekteki önemli beceriler için temel oluşturmaya yardımcı olur(3).
Oyun ve Bilişsel Gelişim
Bilişsel gelişim, bireylerin bilgi edinme, organize etme ve kullanmayı öğrenme süreci olarak tanımlanır(4). Bu süreçlerin içinde düşünme, yorumlama ve problem çözme becerileri de yer alır. (4) Oyun, çocuklarımızın çevrelerini keşfettikleri ve hakkında bilgi edindikleri en etkin araç olduğundan bu süreçlerin desteklenmesinde önemli bir rol oynar çünkü çocuklar kendi keşfettikleri, deneyimlediği şeyleri gerçek anlamda kavrayabilirler. Örneğin bir bebeğin nesneleri incelemesi, sallaması, atması bize basit gelebilir ancak bu sayede şekiller, boyutlar ve dokular hakkında anlayış geliştirebilir. Bu tür anlayışlar geliştikçe, çocuğun oynadığı oyunlar gelişir ve sergilediği beceriler değişir (farklı objeleri birleştirerek kule yapması gibi). Yani oyun, çocuklara sadece eğlenceli deneyimler değil, aynı zamanda öğrenme ve gelişmeye de büyük katkı sağlar.
Oyun ve Sosyal Duygusal Gelişim
Sosyal duygusal gelişim, çocuğun duygularının farkında olması, ifade edebilmesi, gerektiğinde kontrol edebilmesi ve davranışlarını içinde bulunduğu toplumla uyumlu bir şekilde sürdürmeyi öğrenmesi ile ilgilidir(5). Oyun ise çocuklara yaşam deneyimlerini yansıtabilecekleri, öğrendiği sosyal davranışları pekiştirebilecekleri veya sosyal becerilerini geliştirebilecekleri eğlenceli fırsatlar sunar. Örneğin, oyunda bir karakterin üzgün veya mutlu olması çocuğun bu duyguları tanıması ve ifade etmesi için gerekli deneyimleri sunabilir veya bir çocuğun farklı rollere girmesi (anne-baba, doktor gibi) sosyal farkındalık geliştirmelerine yardımcı olabilir(6). Doğası gereği hayal gücünü harekete geçiren oyun ile ortaya çıkabilecek senaryolar, karakterler ve nesneler sınırsızdır! Ayrıca oyun alanı çocukları etkileşime, paylaşmaya ve işbirliği yapmaya davet ettiğinden bu alandaki gelişimini desteklememize yardımcı olan harika bir araçtır!
Bununla beraber, bütün gelişim alanlarının birbiriyle iç içe ve etkileşim halinde olduğunu bilmeliyiz. Ayrıca her çocuğun benzersiz ve eşsiz olduğunu unutmamalıyız; farklı gelişim alanlarında farklı seviyelerde olabileceğinin bilincinde olmalıyız. Ancak bilimsel araştırmaların da gösterdiği gibi, yaşamın ilk yıllarından başlayan oyun bu süreci desteklemenin en keyifli ve etkin yoludur!
Kaynakça
- Frost, J. L. (1998). Neuroscience, play, and child development. Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED427845.pdf
- Whitebread, D., Neale, D., Jensen, H., Liu, C., Solis, S.L., Hopkins, E., Hirsh-Pasek, K. Zosh, J. M. (2017). The role of play in children’s development: a review of the evidence (research summary). The LEGO Foundation, DK.
- Philipp Martzog, Heidrun Stoeger & Sebastian Suggate (2019) Relations between Preschool Children’s Fine Motor Skills and General Cognitive Abilities, Journal of Cognition and Development, 20:4, 443-465, DOI: 10.1080/15248372.2019.1607862
- Mary Gauvain, Rebekah Richert, cognitive Development, 317-323, Encyclopedia of Mental Health (Second Edition), 2016
- National Scientific Council on the Developing Child. Winter, 2004. “Children’s Emotional Development Is Built into the Architecture of Their Brains” Working Paper No. 2.
- Aksoy, A. B., & Çiftçi, H. D. (2020). Erken Çocukluk Döneminde Oyun. Pegem Akademi.
